Από τα βουνά των σκουπιδιών που στοιβάζονται στις δυτικές χώρες μέχρι τις πόλεις της νοτιο-ανατολικής Ασίας που θάβονται κάτω από τον όγκο των εισαγόμενων συσκευασιών, το παγκόσμιο κύκλωμα της ανακύκλωσης βρίσκεται σε κρίση από την ώρα που η Κίνα δεν θέλει πλέον να είναι ο σκουπιδοτενεκές του πλανήτη.
Για να σταματήσει να είναι ο υπ΄αριθμόν ένα προορισμός υλικών προς ανακύκλωση στον κόσμο, το Πεκίνο απαγόρευσε στις αρχές του 2018 την εισαγωγή πλαστικών και μία σειρά άλλων κατηγοριών απορριμμάτων, που κάποτε ανακύκλωνε.
Τα προς ανακύκλωση πλαστικά των ανεπτυγμένων χωρών άρχισαν να κατευθύνονται προς χώρες της νοτιο-ανατολικής Ασίας όπου οι κινέζοι βιομήχανοι της ανακύκλωσης έχουν μεταφέρει τις δραστηριότητές τους.
«Ηταν σαν σεισμός», δηλώνει ο Αρνό Μπρουνέ, διευθυντής του Διεθνούς Γραφείου Ανακύκλωσης (BIR) με έδρα τις Βρυξέλλες.
«Η Κίνα ήταν η πρώτη αγορά ανακυκλώσιμων απορριμμάτων. Το κλείσιμό της προκάλεσε σοκ σε ολόκληρο τον πλανήτη».
Στην νοτιο-ανατολική Ασία, η Μαλαισία επλήγη περισσότερο. Η χώρα που φιλοξενεί σημαντική κινεζική κοινότητα, έγινε προορισμός για τους βιομήχανους που επιδιώκουν να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους από τη Κίνα. Αποτέλεσμα, οι εισαγωγές πλαστικών στην Μαλαισία τριπλασιάσθηκαν από το 2016 για να φθάσουν τους 870.000 τόνους τον περασμένο χρόνο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
Στην κωμόπολη Τζεντζαρόμ, κοντά στην Κουάλα Λουμπούρ , τα εργοστάσια επανεπεξεργασίας του πλαστικού έχουν ξεφυτρώσει σαν μανιτάρια και απελευθερώνουν τοξικούς καπνούς.
Βουνά πλαστικών συνθέτουν το τοπίο. Βρίσκει κανείς κάθε είδος σκουπιδιών, συσκευασίες τροφίμων, μπιτόνια απορρυπαντικών, πλαστικές σακούλες που προέρχονται από την Γαλλία, την Γερμανία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Βραζιλία…
Πολύ γρήγορα, οι κάτοικοι άρχισαν να διαμαρτύρονται για την μυρωδιά που έρχεται από τις μονάδες ανακύκλωσης, αλλά και, σύμφωνα με οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος, για τον ενταφιασμό πλαστικών υλικών που δεν είναι ανακυκλώσιμα.
«Οι άνθρωποι πνίγονται από τους τοξικούς καπνούς. Υπάρχουν μερικοί που βήχουν χωρίς διακοπή» εξηγεί στο AFP ο Πούα Λάι Πενγκ, ένας κάτοικος 47 ετών.
«Δεν μπορούσα πλέον να κοιμηθώ, ούτε να ξεκουραστώ, αισθανόμουν συνέχεια κουρασμένος».
Τοξικοί καπνοί
Μαζί με άλλους κατοίκους έκανε έρευνα και στα μέσα του 2018 είχε εντοπίσει περί τα σαράντα εργοστάσια, πολλά από τα οποία δεν είχαν καν άδεια.
Επειτα από πολλές καταγγελίες που έμειναν χωρίς απάντηση, οι αρχές δραστηριοποιήθηκαν τελικά. Εργοστάσια έκλεισαν και οι εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων πάγωσαν προσωρινά.
Τον Σεπτέμβριο, 33 εργοστάσια έκλεισαν στην Τζεντζαρόμ και η ποιότητα του αέρα βελτιώθηκε, ακόμη και αν τα μικροπλαστικά παρέμειναν. Οι οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις ανακύκλωσης μεταφέρθηκαν αλλού.
Για τις δυτικές χώρες, που στηρίζονταν στην Κίνα, η αναζήτηση νέων προορισμών για την ανακύκλωση των τεράστιων όγκων των σκουπιδιών τους είναι μέγας πονοκέφαλος.
Καθώς οι βιομηχανίες ανακύκλωσης θεωρούν ότι το κόστος επανεπεξεργασίας των απορριμμάτων είναι πολύ υψηλό στις χώρες προέλευσής τους, ορισμένες προσέφυγαν στις χωματερές και στην καύση ελλείψει άλλης λύσης.
«Μέσα σε έναν χρόνο, υφιστάμεθα τις επιπτώσεις, αλλά δεν έχουμε προχωρήσει σε λύση», λέει ο Γκαρθ Λαμπ, πρόεδρος της αυστραλιανής ένωσης της βιομηχανίας ανακύκλωσης και της επεξεργασίας απορριμμάτων.
Ορισμένοι ωστόσο κατόρθωσαν να προσαρμοσθούν. Η πόλη της Αδελαΐδας, στην νότια Αυστραλία, που έστελνε το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων της στην Κίνα, επεξεργάζεται πλέον επί τόπου το 80% των υλικών. Ο,τι μένει στέλνεται στην Ινδία.
«Βοηθώντας τους τοπικούς παράγοντες, μπορέσαμε να βρούμε τιμές ανάλογες με εκείνες που ίσχυαν πριν από την κινεζική απαγόρευση», λέει ο Ανταμ Φόκνερ, υπεύθυνος του οργανισμού που διαχειρίζεται τα απορρίμματα της Βόρειας Αδελαΐδας.
Η λύση βρίσκεται στην κατανάλωση λιγότερων πλαστικών
Στη Κίνα, οι εισαγωγές πλαστικού μειώθηκαν κατά 600.000 τόνους μηνιαίως το 2016 σε 30.000 μηνιαίως το 2018, σύμφωνα με τα στοιχεία νέας έρευνας της Greenpeace και της μη κυβερνητικής οργάνωσης Global Alliance for Incinerator Alternatives (GAIA, Παγκόσμια Συμμαχία για τις Εναλλακτικές στην Καύση).
Ολόκληρες ζώνες που προορίζονταν για την βιομηχανία της ανακύκλωσης εγκαταλείφθηκαν.
Στην πόλη Σινγκτάν, στην νότια Κίνα, όπου ο τομέας ανθούσε, «τα εργοστάσια της ανακύκλωσης έφυγαν, στα κτίρια έχουν αναρτηθεί πανό «Ενοικιάζεται» και υπάρχουν αγγελίες αναζήτησης πεπειραμένου προσωπικού για το Βιετνάμ», εξηγεί ο Τσεν Λιουέν, ιδρυτής της μη κυβερνητικής οργάνωσης Zero Waste Alliance στη Κίνα.
Καθώς η Μαλαισία, η Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ, που είναι οι πρώτες χώρες προς τις οποίες στράφηκαν οι βιομηχανίες ανακύκλωσης, έλαβαν μέτρα για τον περιορισμό των εισαγωγών πλαστικών, η ροή κατευθύνθηκε στην συνέχεια προς χώρες με χαλαρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο όπως η Ινδονησία και η Τουρκία, σύμφωνα με την έρευνα της Greenpeace.
Ομως, την ώρα που μόνο το 9% του παραγόμενου πλαστικού ανακυκλώνεται, η μόνη μακροπρόθεσμη λύση είναι η παραγωγή και η κατανάλωση λιγότερου πλαστικού, σύμφωνα με την οργάνωση.
«Τα κυκλώματα ανακύκλωσης δεν φθάνουν για να καλύψουν την παραγωγή πλαστικού», προειδοποιεί η Κέιτ Λιν, υπεύθυνη των εκστρατειών της οργάνωσης για την προστασία του περιβάλλοντος.